راهنمای کاربری نت سفید



Click here for English help

فهرست

1. معرفی نت سفید
1.1. هدف نت سفید
1.2. چرا نت سفید از xml استفاده می کند؟
1.3. فرمت xml چیست؟
1.4. فرمت mxl چیست؟
2. نگاهی کلی به نت سفید
2.1. اجزای پنجره نت سفید
2.2. تنظیمات صفحه خوان Screen reader"" مناسب با نت سفید
3. روش نمایش نتها در نت سفید
3.1. تعریف یک نت در نمایش غیر گرافیکی نت موسیقی
3.2. نام نتها
3.3. شیوه شماره گذاری اکتاوها
3.4. علائم اختصاصی بکار رفته در نت سفید
3.5. نمایش نشانه های سر خط
4. کلیدهای میانبر
4.1. کلیدهای عمومی حرکت در متن
4.2. کلیدهای پیمایشی موسیقیایی
4.3. کلیدهای تعویض حامل (staff)
4.4. کلیدهای تعویض صدا در موسیقی های چندصدایی (polyphonic)
4.5. کلیدهای بازبینی موسیقیایی
4.6. کلیدهای میانبر نت ها
5. کادر توضیحات قطعه
6. کادر نتها
7. منوها
7.1. منوی File
7.2. منوی Navigate
7.3. منوی Options
7.4. منوی Help
8. معرفی چند کتابخانه فایلهای xml

1. معرفی نت سفید

نرم افزار نت سفید، فایلهای نت موسیقی ای که به فرمت xml ایجاد شده اند را به شکلی مناسب برای افراد نابینا ارائه می دهد.

نام این نرم افزار از معادل پارسی half note گرفته شده است که به دلیل این که شبیه به یک دایره توخالی است به آن "نت سفید" می گویند. همچنین این انتخاب مرتبط است با عصای سفید که نشان افراد نابینا است.

1.1. هدف نت سفید

تا کنون، نابینایان برای یادگیری موسیقی همواره از نتهای بریل استفاده می کردند. از یک سو تولید و خواندن این نتها بسیار مشکل است، و از سوی دیگر سازمانهایی که نتهای بریل را تبدیل و منتشر می کنند بسیار کم هستند و در ایران نیز به ندرت این کار انجام می شود. به علاوه، به دلیل اینکه این نت ها بر روی مقوا چاپ می شوند و با کمترین سهل انگاری آسیب می بینند، به اشتراک گذاشتن آن ها نیز خیلی کم انجام می شود و در نتیجه در دسترس افراد بسیار کمی قرار می گیرند. در سالهای اخیر و با در دسترس قرار گرفتن چاپگرهای شخصی بریل، کاربران می توانند فایلهای بریل را برای خود چاپ کنند. اما این روش نیز چندان مناسب نیست، چرا که قیمت این پرینترها بسیار گران و سرویس و نگهداری آنها نیز بسیار مشکل و پر هزینه است. به این ترتیب نابینایان در ایران مجبور هستند که اگر به نت موسیقی بریلی دست پیدا کنند، آن را نت به نت رونویسی کنند، یا از داوطلبانی بخواهند که نت گرافیکی را برای آنها نت به نت خوانده و ضبط کنند، که هر دو این راه حلها روشهایی طاقت فرسا هستند. نت سفید با این هدف ایجاد شده است که نابینایان از رونویسی نت رها شوند. افراد بتوانند نت موسیقی را به شکل فایلهای کامپیوتری عادی کپی کنند و به اشتراک گذارند، آن را برای دیگران ایمیل کنند یا از سایتها دانلود کنند، به قطعات موسیقی متعدد و متنوعی دسترسی یابند، برای خواندن نتهای موسیقی به کسی نیازمند نباشند، و به طور مستقل نتهای مورد علاقه خود را یافته و بخوانند.

1.2. چرا نت سفید از xml استفاده می کند؟

برنامه های متعددی توانایی تبدیل نتهای گرافیکی اسکن شده را به فایلهای کامپیوتری دارند (فناوری OCR). اغلب این برنامه ها فایلهای را به فرمتهای تعریف شده خود ایجاد می کنند، اما تقریبا تمامی آنها توانایی تبدیل فرمتهای خود را به xml دارند. از سوی دیگر در اینترنت چندین کتابخانه xml موسیقی ایجاد شده است، که فایلهای xml موسیقی را، که بیشتر توسط کاربران داوطلب ایجاد شده اند، به اشتراک می گذارند. به این ترتیب استفاده از فرمت xml بیشترین پوشش را برای فایلهای موسیقی موجود ایجاد می کند.

1.3. فرمت xml چیست؟

کمی توضیح در مورد فرمت xml کمک می کند که روش کار نت سفید بهتر درک شود. فرمت xml در واقع شیوه ای استاندارد شده برای ثبت نتهای موسیقی است که خواندن و درک آن بخاطر ماهیت xml برای انسان بسیار مشکل است. کاربرد این فرمت بیشتر در زمانی است که دو نرم افزار نگارش نت موسیقی بخواهند فایل نتی که توسط دیگری نوشته شده است را به اشتراک بگذارند یا نمایش دهند. در این حالت واضح است که فرمتی که نرم افزار اول استفاده می کند را نرم افزار دوم درک نمی کند، و برعکس. راه حل این است که آن دو نرم افزار از یک فرمت استاندارد شده مشترک استفاده کنند که xml این فرمت است. نت سفید فرمت xml را به شکلی که برای انسانها قابل فهم، و برای کاربران نابینا مناسب باشد، نمایش می دهد.

1.4. فرمت mxl چیست؟

MXL حالت فشرده شده یک فایل موسیقی به فرمت XML است. نرم افزار نت سفید با فرمت MXL هم سازگار است.

2. نگاهی کلی به نت سفید

کاربر نت سفید می تواند به کمک کلیدهای فرمان که در بخش کلیدهای میانبر شرح داده شده است، نتهای موسیقی را مطالعه کند، به خاطر بسپارد، و بر روی ساز خود بنوازد. همچنین کاربران به کمک هشدارهای صوتی از برخی رویدادها مانند تغییر در وضعیت صداها در موسیقی های چند صدایی، اجرای فرامین، یا وجود یا عدم وجود اجزای موسیقی مطلع می شوند. لذا لازم است که کاربر به تدریج انواع هشدارهای صوتی و علت پخش آنها را بیاموزد.

نت سفید برای نمایش برخی از نتها یا مفاهیم از شیوه نمایش اختصاصی خود استفاده می کند که در مواردی با شیوه نت نویسی بریل متفاوت است. بنابر این، برای اینکه کاربران بتوانند نتها و علائم اختصاصی نت سفید را به درستی درک کنند، توصیه می کنیم که بخش روش نمایش نتها در نت سفید را مطالعه نمایند.

2.1. اجزای پنجره نت سفید

نت سفید در حال حاضر از سه بخش اصلی تشکیل شده است؛

  1. نوار منوها: این نوار شامل منوهای معمول نرم افزارها و منوهای اختصاصی نت سفید می باشد.
  2. کادر توضیحات: در بخش کادر توضیحات، اطلاعات کلی در مورد قطعه ارائه می شود، مانند نام قطعه، تعداد میزان، تعداد صدا، ...
  3. کادر نمایش دهنده نتها که آن را به اختصار کادر نتها می نامیم: این کادر مهمترین بخش نت سفید است. در این کادر نتهای موسیقی میزان به میزان و خط به خط به شیوه ای که قرارداد ویژه نت سفید است، نمایش داده می شود. این نمایش برای سازهای دو دستی مانند پیانو به تفکیک هر دست، و برای موسیقی های چند صدایی به تفکیک هر صدا ارائه می شود.
  4. دکمه های میانبر نت ها: این دکمه ها که تنها در حالت عمودی دستگاه ها قابل رویت هستند، جهت سهولت در حرکت بین نت ها قرار داده شده اند

2.2. تنظیمات صفحه خوان Screen reader"" مناسب با نت سفید

تنظیمات Punctuation یا اعلام نقطه گذاری صفحه خوان خود را بر روی حالت None قرار دهید، تا علامتهای Underline که اجزای یک نت را از هم جدا می کنند، خوانده نشوند. در NVDA با چند بار فشردن دکمه های NVDAKey + P می توانید به این حالت از اعلام نقطه گذاری برسید. ما توصیه می کنیم این تنظیم صفحه خوان خود را ذخیره نکنید، چرا که این حالت تنها برای خواندن نتها در نت سفید مناسب است و برای خواندن متون مناسب نیست. پس بهتر است این تنظیمات ذخیره نشده باشد تا پس از خروج از برنامه نت سفید، با بستن و باز کردن مجدد صفحه خوان خود تنظیمات آن به حالت اول بازگردد.

3. روش نمایش نتها در نت سفید

سعی کرده ایم که روشی کاملا متنی برای نمایش غیر گرافیکی نتها در نت سفید انتخاب شود که به شیوه نگارش نتها در خط بریل بسیار نزدیک باشد. تا هم کاربرانی که نت نویسی به خط بریل را می دانند با برنامه نت سفید احساس نزدیکی کنند، و هم از ده ها سال تجربه تبدیل نتهای گرافیکی به حالت متنی که توسط شیوه نگارش نت بریل توسعه یافته است بهره مند شویم و چرخ را دوباره اختراع نکنیم.

البته تفاوتهای اندکی نیز وجود دارد، چرا که قصد ما این نبوده که فایلی قابل پرینت برای پرینترهای بریل ایجاد کنیم، بلکه هدف این بوده است که نتها به کمک نت سفید و بی نیاز از چاپ بریل، در همان ماشینی که کاربر در حال استفاده از آن است خوانده شود. برای مثال در نمایش موسیقی های چند صدایی یا آکوردها چنین تغییراتی وجود دارد.

همچنین در طراحی روش نمایش نتها به شکل گرافیکی سازماندهی میزانها در هر خط و سیستم و صفحه بندی اصلی قطعه نیز توجه شده است، تا ارتباط کاربر نابینا و افراد بینایی که نت را به شکل گرافیکی مشاهده می کنند قطع نشود. این نکته از این جهت اهمیت دارد که گاهی نوازندگانی که به میزان خاصی از قطعه اشاره دارند، به جای شماره میزان به شماره صفحه، شماره سیستم و خط مورد نظر اشاره می کنند.

ما به کاربران قویا توصیه می کنیم که از نت سفید در حالت زبان انگلیسی استفاده کنند، چرا که موسیقی یک زبان بین المللی است و علائم و اصطلاحات موسیقی در تمام دنیا با یک نام شناخته می شوند. پس بهتر است کاربران و هنرجویان نیز با نام اصطلاحات موسیقی به زبان انگلیسی آشنا شده و با همان اصطلاحات نتها را مطالعه کنند.

3.1. تعریف یک نت در نمایش غیر گرافیکی نت موسیقی

در این شیوه مطابق با نت بریل ابتدا نام نت آورده می شود، در انگلیسی با حروف اختصاری مانند C, E... و در پارسی مانند دو، می،...، سپس شماره اکتاو آن ذکر می شود، و بعد از آن ارزش زمانی آن مانند نت سیاه یا چنگ. و اگر این نت حالت اجرای خاصی نیز داشته باشد پس از آن گفته می شود. این قسمتها که تعریف یک نت را تشکیل می دهند، با علامت خط تیره یا "Under Line" از یکدیگر جدا می شوند.

3.2. نام نتها

هنگامی که نت سفید بر روی زبان انگلیسی تنظیم شده است، نتهای موسیقی را به شیوه معمول در اختصار نویسی موسیقی نمایش می دهد.

اختصار نام نت یا علامت مثال
C نت دو
D نت ر
E نت می
F نت فا
G نت سل
A نت لا
B نت سی
# دیز C#
b بمل Cb
n بکار Cn

3.3. شیوه شماره گذاری اکتاوها

توجه داشته باشید که در شیوه شماره گذاری اکتاوها در نت سفید، سه نت بسیار بم پیانو (لا، لا دیز، و سی) اکتاو صفر محسوب می شوند و بم ترین نت دو در پیانو اکتاو 1 نامیده می شود. در نتیجه در این سیستم شماره گذاری اکتاوها، نت دو میانی اکتاو 4 نامیده شده است.

3.4. علائم اختصاصی بکار رفته در نت سفید

علامت یا مفهوم معنای علامت یا شیوه نمایش
میزان نما میزان نما (که به اشتباه، کسر میزان نیز گفته می شود) است. در این عبارت، عدد اول عددی است که در نت گرافیکی بالا نوشته می شود و نماینده تعداد نتها در یک میزان است، و عدد بعدی، عددی است که در نت گرافیکی پایین نوشته می شود و بیانگر نوع نت مبنا است.
[ نتهای آکورد، آرپژ، یا تریوله در میان علامتهای "[ ]"آورده می شوند. همیشه قبل از علامت "[" یکی از عبارتهای "آکورد:" یا "آرپژ:" یا "تریوله:" ذکر می شود.
] نتهای آکورد، آرپژ، یا تریوله در میان علامتهای "[ ]"آورده می شوند.
صداهایی که چند میزان سکوت هستند در صورتی که یک صدا چند میزان سکوت داشته باشد، شما می توانید به آن صدا بروید ولی برای راحتی کاربران علاوه بر علامت یک میزان سکوت، این نکته که تا چه میزانی این صدا کاملا سکوت است نیز گفته می شود.
علامتهای Expression و Articulation مانند لِگاتو و شدت صدا آغاز و پایان این علامتها در نت سفید به وضوح مشخص می شود. این علامتها قبل از اولین نتی که تحت تاثیر این علامتها قرار دارد آغاز می شوند و پس از آخرین نتی که باید تحت تاثیر علامت مذکور باشد به پایان می رسد.
تغییر در وضعیت صداها در موسیقی های چند صدایی در هنگام پیمایش نتها، چه به شکل نت به نت یا به شکل میزان به میزان، در صورت بروز هر نوع تغییری در وضعیت صداها در موسیقی های چند صدایی (مثلا اگر یک صدا برای چند میزان سکوت کند یا صدایی که چند میزان سکوت کرده است نت داشته باشد یا یک صدا حذف یا اضافه شود) هشدار صوتی ای پخش خواهد شد. این هشدار به کاربر می گوید که صداها را چک و مطالعه کند، چرا که تغییر مهمی رخ داده است.

3.5. نمایش نشانه های سر خط

در نت سفید برای نمایش نشانه های سر خط یعنی کلید، میزان نما، سر کلید، و شماره صدا، از نام آنها و محل قرار گیری آنها استفاده می شود. در ادامه هر یک را شرح می دهیم.

به طور پیش فرض با تغییر حامل یا تغییر صدا، این علامتها در ابتدای میزان جاری مجددا درج می شود، با اینکه ممکن است میزان جاری ابتدای قطعه نباشد. برای غیر فعال کردن این تنظیم بخش 7.3. منوی Options را مطالعه کنید. البته همیشه با فشردن کلیدهای "CTRL + H" نشانه های سر خط در هر میزانی به طور موقت درج می شود، و با عبور از آن میزان این اطلاعات حذف می شود.

4. کلیدهای میانبر

در اینجا کلیدهای میانبر با توجه به کارکردشان در چند دسته آورده شده اند.

4.1. کلیدهای عمومی حرکت در متن

توجه داشته باشید که زمانی که زبان نت سفید انگلیسی است، نتها و میزانها از چپ به راست چیده شده اند و در زمانی که زبان پارسی است، از راست به چپ. بنابراین در زبان فارسی کلیدهای پیمایشی به سمت چپ باعث حرکت مکان نما به جلو، و کلید های پیمایشی به سمت راست، باعث حرکت مکان نما به عقب می شوند، و در زبان انگلیسی برعکس این است.


عملیات کلید در حالت زبان انگلیسی کلید در حالت زبان پارسی شرح
تغییر فکوس Tab Tab فکوس به شی بعد در پنجره جاری خواهد رفت؛ پنجره نت سفید در حال حاضر فقط شامل دو کادر است لذا با فشردن این دکمه، فکوس بین این دو کادر جا به جا خواهد شد.
رفتن به نت یا علامت بعد CTRL + جهت نمای راست CTRL + جهت نمای چپ نت یا علامت بعدی خوانده می شود و مکان نما در ابتدای آن علامت قرار می گیرد.
رفتن به نت یا علامت قبل CTRL + جهت نمای چپ CTRL + جهت نمای راست نت یا علامت قبلی خوانده می شود و مکان نما در ابتدای آن علامت قرار می گیرد.
رفتن به حرف بعد جهت نمای راست جهت نمای چپ حرف بعد را می خواند و مکان نما به آن حرف منتقل می شود.
رفتن به حرف قبل جهت نمای چپ جهت نمای راست حرف قبل را می خواند و مکان نما به آن حرف منتقل می شود.

4.2. کلیدهای پیمایشی موسیقیایی

.
عملیات کلید در حالت زبان انگلیسی کلید در حالت زبان پارسی شرح
رفتن به میزان بعد Alt + جهت نمای راست Alt + جهت نمای راست به میزان بعدی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد
رفتن به میزان قبل Alt + جهت نمای چپ Alt + جهت نمای راست به میزان قبلی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد.
پرش به میزان دلخواه CTRL + G CTRL + G با فشردن این دکمه پنجره محاوره ای باز خواهد شد که می توانید در آن شماره میزانی که قصد دارید به آن پرش کنید را وارد کنید. و دکمه Enter را بفشارید.
پرش به موومان دلخواه CTRL + M CTRL + M با فشردن این دکمه پنجره محاوره ای باز خواهد شد که می توانید در آن شماره موومانی که قصد دارید به آن پرش کنید را وارد کنید و دکمه Enter را بفشارید. (برخی قطعات موسیقی، به ویژه در موسیقی کلاسیک، شامل چند بخش هستند که Movement یا موومان نامیده می شود).
رفتن به صفحه بعد Page Down Page Down مکان نما به ابتدای صفحه بعدی می رود.
رفتن به صفحه قبل Page Up Page Up مکان نما به ابتدای صفحه قبلی می رود.
رفتن به انتهای قطعه CTRL + End CTRL + End مکان نما در انتهای قطعه قرار می گیرد.
رفتن به ابتدای قطعه CTRL + Home CTRL + Home مکان نما در ابتدای قطعه قرار می گیرد.

4.3. کلیدهای تعویض حامل (staff)

عملیات کلید شرح
رفتن به حامل یا Staff بعد جهت نمای پایین با فشردن این دکمه مکان نما در میزان جاری به حامل یا staff بعد خواهد رفت. توجه داشته باشید که در سازهایی که دو دستی هستند، مانند پیانو، حامل اول دست راست و حامل دوم دست چپ خواهد بود.
رفتن به حامل یا Staff قبل جهت نمای بالا با فشردن این دکمه مکان نما در میزان جاری به حامل یا staff قبل خواهد رفت. توجه داشته باشید که در سازهایی که دو دستی هستند، مانند پیانو، حامل اول دست راست و حامل دوم دست چپ خواهد بود.

4.4. کلیدهای تعویض صدا در موسیقی های چند صدایی (polyphonic)

عملیات کلید شرح
رفتن به صدای بعد Alt + جهت نمای پایین در حامل و میزان جاری به صدای بعدی می رود
رفتن به صدای قبلی Alt + جهت نمای بالا در حامل و میزان جاری به صدای قبلی می رود

4.5. کلیدهای بازبینی موسیقیایی

عملیات کلید شرح
چک کردن سر کلید، میزان نما، کلید و شماره صدا در میزان جاری CTRL + H با فشردن این کلیدها، در حامل و میزان و صدای جاری، به طور موقت کلید، میزان نما، سر کلید و شماره صدای جاری افزوده می شود. پس از عبور از این میزان این عبارات اضافی به طور خودکار حذف می شود.

4.6. کلیدهای میانبر نت ها

این کلیدها در حالت عمودی دستگاه ها جهت سهولت در پیمایش متن موسیقیایی قرار داده شده اند.
عملیات کلید شرح
رفتن به میزان بعد Next Measure به میزان بعدی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد
رفتن به میزان قبل Previous Measure به میزان قبلی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد.
رفتن به حامل یا Staff بعد Next Staff به حامل بعدی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد
رفتن به حامل یا Staff قبل Previous Staff به حامل قبلی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد
رفتن به صدای بعد Next Voice به صدای بعدی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد
رفتن به صدای قبلی Previous Voice به صدای قبلی می رود و مکان نما در ابتدای آن میزان قرار می گیرد

5. کادر توضیحات قطعه

در کادر توضیحات، آنچه که در آغاز قطعه در بالای صفحه آمده است، مانند نام قطعه و نام آهنگساز آن، بیان می شود. همچنین تعداد میزانهای قطعه و تعداد صداهای آن نیز در این بخش ذکر می گردد. با باز کردن هر فایل جدید، تمرکز (focus) روی این کادر قرار می گیرد و با زدن tab بین این کادر و کادر نتها جا به جا می شوید.

6. کادر نتها

در این کادر نتها به شکل یک خط بی انتها، میزان به میزان، پشت سر هم نوشته شده اند و کاربر با پیمایش در این خط می تواند میزان به میزان یا نت به نت به مطالعه قطعه بپردازد.

برای جابجایی بر روی نتها و مطالعه بهتر نتها لطفا بخشهای 7.2. منوی Navigate و 4. کلیدهای میانبر را مطالعه فرمایید.

برای درک روش نمایش نتها در نت سفید، بخش 3. روش نمایش نتها در نت سفید را مطالعه فرمایید.

7. منوها

در بالای پنجره نت سفید نوار منوها قرار دارد، که با فشردن دکمه Tab فکوس به آن نوار منتقل می شود. شما می توانید با فشردن کلید Enter در منوی انتخاب شده می توانید آیتم های زیر منو را مشاهده کنید و با استفاده از کلید ESC می توانید از هر منو خارج شوید. همچنین حرکت بین آیتم های زیر منو از طریق کلیدهای جهت دار بالا و پایین عملی است

در این نوار پنج منو شامل، File یا فایل، Navigation یا پیمایش، Options یا تنظیمات، Help یا راهنما و Homeیا خانه قرار دارند. در ادامه هر یک از منوها و گزینه های آنها را شرح خواهیم داد.

7.1. منوی File

7.2. منوی Navigate

در این منو گزینه های مربوط به پیمایش بر روی نتها، حاملها، صداها، میزانها، و موومانها قرار دارد.

7.3. منوی Options

7.4. منوی Help

این بخش دارای چهار زیرمنوهای راهنما، کتابخانه، ارتباط با ما و درباره نت سفید است.

8. معرفی چند کتابخانه فایلهای xml

بسیاری از اوقات جستجو به دنبال فایلهای xml توسط موتورهای جستجو مانند google نتیجه خوبی ندارد. چون بسیاری از آرشیوهای این فایلها در موتورهای جستجو index نشده اند. در اینجا چند وب سایت که کتابخانه هایی از فایلهای xml را ایجاد کرده اند، معرفی می کنیم. شما می توانید با مراجعه به آنها و جستجو، در آنها، فایل مورد نظر خود را بیابید. (این وبسایت ها از نشانی http://www.musicxml.com/music-in-musicxml گرفته شده اند)